Pszczoły Świętej Rity

Bohaterami jednej z historii związanych ze św. Ritą są pszczoły. Kiedy Rita była niemowlęciem, pewnego dnia przyleciał do niej rój niezwykłych białych pszczół, które krążyły wokół, wchodziły nawet do ust dziecka, ale nie robiły mu żadnej krzywdy. Według niektórych wersji tej historii, pszczoły karmiły małą Ritę przynoszonym przez siebie miodem, tak, że dziewczynka nawet nie zapłakała w tej niecodziennej sytuacji. Nieopodal przechodził wieśniak, który zranił sobie wcześniej przy pracy rękę kosą. Kiedy zaczął odganiać owady od dziecka, rana przestała krwawić i natychmiast się zagoiła.

            Po śmierci Rity w ścianie klasztoru w Cascia zamieszkały pszczoły. Nie miały żądeł, były białe i wylatywały ze swojego ukrycia w szczelinach muru tylko w krótkim okresie od Wielkiego Tygodnia do 22 maja, daty śmierci świętej. Papież chciał zbadać tę sprawę, więc dostarczono mu żywego owada, któremu – po obejrzeniu – przywiązano jedwabną niteczkę i wypuszczono. Pszczoła powróciła do klasztoru Cascia, pokonując ponad 130 kilometrów.

            Pszczoły w ścianach bazyliki Cascia mieszkają do dzisiaj. Podobno nie są już białe, ale normalnego „pszczelego” koloru. Co roku na wiosnę wylatują ze swoich szczelin w murze, by później do nich powrócić i zimować. Mówi się, że jest to niezwykła odmiana pszczół niemających żądeł, a samice żyją samotnie, bez łączenia się z samcami, co symbolizuje czystość.

            Co na to biologia?

Ile w powyższych historiach jest cudu, ile legendy, a ile rzeczywistości? Pszczoły św. Rity, mimo że ich opisy brzmią nieprawdopodobnie, istnieją naprawdę. Trzeba zacząć od tego, że na świecie żyje bardzo wiele gatunków pszczół, a pszczoła miodna, którą hoduje się w ulach, jest tylko jednym z nich. Należy ona do pszczół społecznych, żyjących w rodzinach składających się z królowej oraz licznych robotnic – córek królowej, które opiekują się swoją matką oraz młodszym rodzeństwem. Taka rodzina jest świetnie zorganizowana, a robotnice są gotowe bronić jej przy pomocy swoich żądeł. Ale pszczoły św. Rity to pszczoły samotne. Gatunków pszczół samotnych jest o wiele więcej niż społecznych, ale są mniej znane. Jak zobaczymy, tryb życia pszczół samotnych doskonale pasuje do opisu pszczół kojarzonych ze św. Ritą.

            Samotne pszczoły

Mówi się, że pszczoły św. Rity żyją samotnie i nie łączą się z samcami. Pszczoły samotne wprawdzie mogą żyć w dużych koloniach (co zresztą ma miejsce w klasztorze w Cascia, gdzie w murze żyje obok siebie wiele tych owadów). Jednak w przeciwieństwie do pszczół miodnych, gdzie wiele robotnic troszczy się o jeden ul, każda pszczoła samotna zakłada własne małe gniazdo, którym zajmuje się bez niczyjej pomocy. Samce u pszczół samotnych oczywiście są obecne, ale samica łączy się tylko z jednym partnerem, na początku swojego życia, by później nie mieć z nim już więcej do czynienia. Co ciekawe, „dziewicza” samica również może mieć potomstwo, ale wyłącznie synów. Tak jest u wszystkich gatunków pszczół, społecznych i samotnych.

            Pszczoły św. Rity miały nie posiadać żądeł. Samotne pszczoły mają żądło tak samo jak pszczoła miodna, ale łatwo to przeoczyć, ponieważ prawie wcale go nie używają. Pszczoły samotne są wyjątkowo łagodne i nie bronią swoich gniazd. Można stać bardzo blisko kolonii samotnych pszczół i obserwować samice wlatujące i wylatujące ze swoich gniazd, nie ryzykując pożądlenia. Co najwyżej któraś z samic odbije się od naszych pleców albo usiądzie na chwilę na ręce. O obecności żądła można się przekonać, jeśli złapie się taką pszczołę w dłoń – wtedy może ona użądlić w obronie własnej. Jednak jej jad jest o wiele słabszy niż jad pszczoły miodnej, więc użądlenie jest mniej bolesne, a żądło nie zostaje w skórze.

            Pszczoły w Cascia zamieszkały w szczelinach w murze, skąd wylatywały w Wielkim Tygodniu i dokąd powracały 22 maja. Samotne pszczoły zakładają gniazda w bardzo różnych miejscach. Wiele z nich wybiera różnego rodzaju małe, wąskie szczeliny, takie jak puste wewnątrz łodygi traw albo trzcin, szpary pod korą drzew, albo właśnie szczeliny w murach budynków. Niektóre gatunki latają w bardzo krótkim okresie czasu, np. wyłącznie przez około miesiąc na wiosnę.

            W Polsce również żyją pszczoły samotne. Wśród dziko żyjących pszczół to one stanowią większość gatunków.

Aut. artykułu i zdjęć: p. Justyna K.
(bardzo serdecznie dziękujemy za pomysł i tekst!)